نوشته  ارنو پوبل " زمینه های دستور زبان سومری" بند های 124 تا 127، ترجمه فریدون عباسی از زبان آلمانی

توجه: لطفاً نشانه های  ‹=h، برای تلفظ " ه و خ" § و $ برای تلفظ " ش" و¥ = u₄ و ƒ=d برای نشانه خدائی استفاده شود.

اسم از نظر جنسیت

124- الف-  از نظر کلی جنسیت اسم از نظر دستوری در زبان سومری شناخته نشده است. ولی جنسیت اسم بطور جزئی وبعنوان مفهوم بخشی از جمله در شیوه کاربرد عبارت مشخص میگردد.  مثال :dingir  بمعنی " خدا" و"آلهه" ؛ یا dam بمعنی" زوج " و " زوجه" ؛ یا dumu بمعنی " کودک" ، " پسر" و" دختر"  ؛ یا ibila بمعنی " ورثه( مذکر ومونث)" ؛ یا dub-sar بمعنی " کاتب (مرد یا زن)" ؛ یا di-ku₅ بمعنی " قاضی ( مرد یا زن)" ؛ یا pa‹ar بمعنی " فخار و سفالگر( مرد یا زن)  قابل ذکر میباشند.

وبرعکس lú  بمعنی " مرد"  و geme بمعنی " زن " ؛ یا $guru بمعنی " مرد ، مرد جوان" ؛ یا kisikil بمعنی " زن ، زوجه ، خادمه " ؛ یا ara(d),aru(d), uru(d),  مانند eri(d     بمعنی " برده" وgéme  بمعنی " کنیز ، خادمه" ، یا adda,abba, â(d) وā  بمعنی "پدر"  و ama, éme وumme بمعنی " مادر"  ؛ یا $e$  بمعنی " برادر" و SAL+KU بمعنی " خواهر" ؛ یا áma بمعنی "گاومیش نر" و $ilam بمعنی " گاومیش ماده" ؛ یا gû(d) بمعنی " گاو نر" و áb بمعنی " گاوماده"  در کتیبه از نظر جنسیت مشخص شده اند.

125- ب –  در سایر موارد جنسیت اسم معمولا با توجه به مفهوم عبارت سومری با کلماتی نظیر NITA  بمعنی " مذکر، مرد، نر" ، و مشابه آنSAL بمعنی " ماده ، زن ، مونث" برای انسان وحیوان نشان داده میشود.

مثال: [^d$UL-PA-è] |  $U dambi NITA   در اینجا ^d$UL-PA-è  از نظر جنسیت همان مفهوم " شوهر، مرد ومذکر" را دارد، در سطر42 ستون 1مجموعه CT 24, 12 ؛ یا ^dDamgalnunna | ^dDamkina, dam-bi SAL  که Damgalnunna= Damkina است ، از نظر جنسیت مفهوم " زوجه ، زن، ومونث " را دارد. سطر53 ستون 2  مجموعه CT 24, 12 .

اگر دقت شود، در اینجا کلمات NITA وSAL بشکل کلمات مرکب dam-NITA وdam-SAL آورده نشده اند. در حالیکه کلمات DUMU-NITA  بمعنی " پسر" وDUMU-SAL بمعنی "دختر" ترکیب مستقل دارند. یعنی خط نگاری آنها اندیشه نگار ویژه سومری برای کلمات "پسر" و" دختر" است. باوجود این ، قرائنی در دست است، که این اندیشه نگار ها به مفهوم " کودک" نیز بکار میروند. و   ترکیبات دیگری نیز وجود دارد، که برای غیر انسان استفاده میشوند.

مثال:AN$U+NITA  بمعنی "خرنر" با تلفظ dur ( سطر8 ردیف38177   مجموعه CT 12,31 BM ) وAN$U+SAL  بمعنی " ماده خر" با تلفظ eme  ( درسطر7 همان منبع) .

ومیتواند، معرف تمیز " اسب " و" مادیان" غیره هم باشد. واغلب بازهم بی تردید کلماتی مانند:

an$u-dur بمعنی " خرنر" و-eme   an$u( eme=ama=éme بمعنی "مادر" )  بمعنی         " خرکره دار، مادیان کره دار" دارد. که " ماده خر  یا مادیان" خوانده میشوند.

علاوه بر آن نگارشهای مختلف an$u-NITA= (an$u-)dur بجای (an$u-)dû(r) هم وجود دارد. منبع سطر10 ستون 5 استوانه A از گودا ؛ یا(an$u-)dû(r)  همان منبع سطر12 ستون6 ؛ یا (an$u-)dü-ùr   سطر 18 ستون6 کتیبه استوانه B از گودا؛ یا-ùr (an$u-)dû در منبع 4R 18  Nr, 6 Sm 1708) Rs_.1 ودر استوانه A سطر 20 ستون7 تنها dü-ùr آورده شده است. همچنین از سوی دیگر نگارش ^SALéme (=ama )-an$u… 1بمعنی " 1 مادخر .." در مجموعه RTC 19  سطر 1 ستون 1 وجود دارد.

126- کلمه dingir مانند dimmer بمعنی " خدا" هنگامیکه درعبارت به مفهوم" در پناه خدا " استفاده شود، از نظر جنسیت هر دو مفهوم " مذکر ومونث " را دارد. مثال: ama-^dNinni وama-^dNin بمعنی " الهه"  معادل" ایشتار" الهه مادر" اکدی است. ( وعموما بمنظور در پناه  خدا ی پدر یاالهه مادر بشریت، استفاده میشود) . مثال: dimmer-ama-^dNinni-bi  بمعنی " خدا والهه او" منبعASK 14 Vs.₁₃    ؛ یا dingir-ani وama-^dNinn(i)-ani   منبع  مجموعه  4 R 7 1_11f ؛ همینطور باز هم کلمه dimmer ( نوشته شده بصورت dìm-me-ir! ) = ilu ! ، یا ama-^dNinni برابر الهه اکدی ^dI$tar   منبع 2 R 39 Nr. 2_3.4 در دوره حکومت گودا برای کلمه" الهه"  معادل dingir-ama بمعنی " الهه مادر" استفاده میشد.

مثال: dingir-ZU en-^dNingi$zida(k)-…-ám, dingir-ama-ZU ^dNinsunna-…-ám بمعنی " در پناه خدایش  Ningi$zida" ، " در پناه الهه اش Ninsunna"استوانهB سطور 10و11ستون23 از گودا. اگر دقت شود قبلا تذکر داده شد که ^SALéme (=ama )-an$u… بمعنی " ماده خر، مادیان" است.

127- ج-  مجموع یا جمع هر دو جنسیت( مذکر ومونث) ناچار هنگامیکه کلمات یا نشانه خاصی برای نشان دادن آنها نباشد، از طریق تکرارکلمات( معرف جنسیت ) مذکر ومونث درجمله شکل میگیرد، که دارای مفهوم مجموع دو جنس است، ونشانگرانحصاری یک جنس نیست. ولی این جریان هنوزتنها شیوه کامل، جمع دو یا چند جنسیت نیست. ازاینرو اغلب تنها مفهوم جمع یا مجموع جنسیت را القاء می کند.

مثال: ama-a(ii)a  بمعنی " پدر ومادر" ، " والدین" ؛ یا مثلا : 21 en,-ama-a(ii)a-Ann-ak-ene بمعنی " 21  (خدا والهه ) بزرگ ، پدر ومادر آنونا " در سطر 22 ستون1 مجموعه CT 24, 1 ؛ یا sag-geme-ara(d) بمعنی " خدمه " از نظر لغوی کنیز وغلام مورد نظر میباشد. منبع سطور3و8 ردیف 15 CT 19 ؛ یا àba-gû(d)-‹i-a ( با هجانگاری ab-ba-gû-‹a-a)  بمعنی " گاوها" از نظر لفظی نر وماده ، منبع سطر3 ردیف 103RMANB  (SAI 6656)  ؛ یاa-siba-àba-gû(d)-‹il ( عبارت کامل در انتها قبل ازa دارای  ?-e$ یا-?ri میباشد.) بمعنی " گاوچران ( چوپان گاوها)" منبع 5 R 12_38a؛ یا u₄ -sï-hi-a(=GANAM_UDU-hi-a;(=us-su?-ha-a) بمعنی " گوسفندان" منبعRMANB 103₁₁                         .  (  SAI 7770)

اگر دقت شود دیده میشود که در این عبارت مجموع جنسیت ( نر وماده) برای گوسفندان مورد نظر است ، ونشانه انتهائی برای هر دوجنس آورده شده است.